یکی از جذابیت‌های شعر فارسی در هر دو ساحت کهن و نو، استفاده هنرمندانه از واژگان و زبان برآمده از فرهنگ عامیانه بوده است. پژوهش‌های جدی و قابل دفاعی نیز از سوی پژوهشگران دانشگاهی[۱]در این زمینه انجام‌شده است؛ به نحوی که منابع تحقیقی شعر سپید و فرهنگ عامیانه به شیوه‌ای ارزشمند از دل آن سر برآورده است که نتیجه آن به شرح زیر است.
- زبان عامیانه و شعر فارسی رابطه‌ای دوطرفه وجود دارد؛ از سویی شاعران با به‌کارگیری عناصر زبان عامیانه، به شعر خویش شگرفی و روایی بخشیده‌اند و از دیگر سو، بسیاری از اصطلاحات و ترکیب‌های بکر که حاصل اندیشه توانمند و قریحه سرشار شاعران است، درگذر زمان جزئی از زبان عامیانه شده و این زبان را پربارتر ساخته است؛
- کاربرد عناصر زبان عامیانه در شعر معاصر، نسبت به گذشته افزایش‌یافته است؛
- نیما یوشیج، پدر شعر نوی فارسی، از عناصر زبان عامیانه در شعر خود بسیار بهره برده و می‌توان گفت مجموعه اشعار وی، فرهنگ‌واره‌ای از عناصر زبان عامیانه است؛
- شاعران پس از وی نیز، این شیوه را با قدرت ادامه داده‌اند.
شاملو نیز علاوه بر اینکه دانشنامه فرهنگ عامیانه را در کتاب کوچه گردآوری کرد، از این گنجینه ارزشمند، به شیوه‌ای بسیار هنرمندانه در شعر سپید بهره برد.
با این مقدمه و با هدف هرچه پربارتر شدن ذهن و غنی‌تر شدن جهان فکری شما؛ همچنین برای عزیزانی که به هر دو مقوله شعر سپید و فرهنگ عامیانه علاقه‌مند هستند، مهم‌ترین منابع تحقیقی شعر سپید و فرهنگ عامیانه را جمع‌آوری کرده‌ام. امیدوارم در پژوهش‌ها و سیر مطالعاتی شما مؤثر واقع شود.
الف- منابع تحقیقی فرهنگ عامیانه
- تبریزی، محمدحسین بن خلف، ۱۳۶۹، برهان قاطع، چاپ سوم. تهران: امیرکبیر.
- ثروت، منصور و رضا انزابی نژاد، ۱۳۷۷، فرهنگ معاصر، تهران: سخن.
- جمال‌زاده، محمدعلی، ۱۳۷۸، قصه‌نویسی، به کوشش علی دهباشی، تهران: سخن.
- حداد عادل، غلام علی، ۱۳۸۲، «درآمدی بر واژه‌گزینی مردمی»، نامه فرهنگستان، دوره ششم، شماره دوم، بهمن، صص ۸-۲.
- حق‌شناس، علی‌محمد، ۱۳۷۳، «فرهنگ فارسی عامیانه یا گفتاری کدام؟»، نشر دانش، دوره هفدهم، شماره دوم، تابستان، صص ۶۳ -۳۳.
- حمیدیان، سعید،۱۳۸۱، داستان دگردیسی (روند دگرگونی‌های شعر نیما یوشیج)، چاپ اول، تهران: نیلوفر.
- داد، سیما، ۱۳۸۳، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
- دهخدا، علی‌اکبر، ۱۳۲۵- ۱۳۶۰، لغت‌نامه دهخدا، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، تهران: مؤسسه لغت‌نامه.
- …………….،۱۳۶۱، امثال‌وحکم فارسی، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر.
- دین‌محمدی کرسفی، نصرت‌الله، ۱۳۸۴، «زبان و فرهنگ عامیانه در دیوان صائب»، نامه پارسی، سال دهم، شماره اول، بهار، صص ۸۸-۳۸.
- رستگار فسایی، منصور، ۱۳۸۱، انواع نثر فارسی، تهران: سمت.
- سمیعی، احمد، ۱۳۷۳، نگارش و ویرایش، چاپ دوم، تهران: سمت.
- شیرازی، نورالدین، ۱۳۸۲، مجموعه الفاظ‌الادویه، بی‌جا: مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی.
- شیرزاد کبریا، باجی گل، پری‌رخ عنایتی آهنگری، ۱۳۳۱، فرهنگ واژگان مازندرانی، ساری: عصر ماندگار.
- شیرازی، نورالدین، ۱۳۸۲، مجموعه الفاظ‌الادویه، بی‌جا: مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی.
- شیرزاد کبریا، باجی‌گل، پری‌رخ عنایتی آهنگری، ۱۳۳۱، فرهنگ واژگان مازندرانی، ساری: عصر ماندگار.
- عمید، حسن، ۱۳۷۸، فرهنگ فارسی عمید (شامل واژه‌های فارسی و لغات عربی و اروپایی مصطلح در زبان فارسی و اصطلاحات علمی و ادبی)، تهران: امیرکبیر.
- فرای، نورتروپ، ۱۳۷۷، تحلیل نقد، ترجمه صالح حسینی، تهران: نیلوفر.
- مدرسی، یحیی، ۱۳۳۱، درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان، ویرایش دوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- معین، محمد، ۱۳۷۴، فرهنگ فارسی، چاپ هشتم، تهران: امیرکبیر.
- نجفی، ابوالحسن، ۱۳۷۸، فرهنگ فارسی عامیانه، تهران: نیلوفر.
- نصری اشرفی، جهانگیر و دیگران، ۱۳۸۲، فرهنگ واژگان تبری، با همانندهای مازندرانی، استاربادی، گیلی، قصرانی، تهران: احیای کتاب.
- یوشیج، نیما، ۱۳۸۹، مجموعه کامل اشعار نیما یوشیج، تدوین از سیروس طاهباز، چاپ ششم، تهران: نگاه.
- ………………..،۱۳۸۸ گزینه اشعار نیما یوشیج، با مقدمه و انتخاب یدالله جلالی پندری، چاپ نهم، تهران: مروارید.
ب. منابع تحقیقی شعر سپید
- شاملو، احمد،۱۳۹۷، نظریه شعر سپید، هیوا مسیح،چاپ اول، انتشارات سرزمین اهورایی.
- شفیعی کدکنی، محمد رضا،۱۳۹۹، صور خیال در شعر فارسی، چاپ بیست‌ودوم، رقعی، آگه.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا،۱۳۹۱، موسیقی شعر، چاپ سیزدهم، تهران، نیل.
- شمس لنگرودی، محمد،۱۳۹۲، تاریخ تحلیلی شعر نو، چاپ هفتم، شومیز، نشر مرکز.
- روحانی، مسعود، عنایتی قادیکلایی، محمد، ۱۳۹۴، بررسی آشنایی‌زدایی و هنجارگریزی دستوری در شعر منوچهر آتشی، فصلنامه پژوهشی ادبی و بلاغی، سال سوم، شماره پانزدهم.
- امینی، میثم، ۱۳۹۲، درآمدی به فلسفه زبان ویلیام جی. لایکن، ترجمه، چاپ دوم، انتشارات هرمس.
- صفوی، کورش، ۱۳۹۵، از زبان‌شناسی به ادبیات، چاپ سوم، تهران، انتشارات سوره مهر.
- فتوحی، محمد، ۱۳۹۵، نامه نقد، دفتر اول، چاپ اول، تهران، خانه چاپ.
- طاهری، حمید؛ رحمانی، مریم، ۱۳۹۵، تصویر شعر سپید، ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، شماره دوم.
- صهبا، فروغ، ۱۳۸۴، مبانی زیبایی‌شناسی شعر، دانشگاه اراک، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره بیست‌ودوم، شماره سوم.
- عابدی، کامیار، ۱۴۰۰، دریچه‌ای به شعر سپید پارسی، چاپ اول، تهران، مؤسسه فرهنگی هنری جهان کتاب.
- قلی‌زاده، حیدر،۱۳۸۴، تحلیل ماهیت شعر و مبانی نظری عرفان، فصلنامه دانشگاه تربیت‌معلم آذربایجان، سال دوم، شماره پنجم.
- لارنس ترسک، رابرت، ۱۳۸۵، مقدمات زبان‌شناسی، ترجمه فریار اخلاقی، چاپ اول، نشر نی.
- نقد ادبی نو، مجموعه مقالات، ۱۳۷۳، چاپ چهارم، تهران، سازمان چاپ و انتشارات سازمان اوقاف و امور خیریه.
- آشوری، داریوش، درباره تعریف شعر، صص ۷۴- ۸۱.
- ارجی، علی‌اصغر، زیبایی‌شناسی، نقد ادبی، دانشگاه فرهنگیان قزوین.
- ایچیسون، جین، ۱۳۷۱، مبانی زبان‌شناسی، ترجمه محمد فایض، تهران، چاپ اول، انتشارات نگاه.
- هافمن؛ توماس، گریم؛ تروسدال، درس‌نامه دستور ساختی،۱۳۹۲، زانیار نقش‌بندی، نشریه پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، سال سوم، شماره ششم.
- اچ. جی وویدوسن، ۱۳۹۵، تحلیل گفتمان، مترجمان نگار داوری اردکانی، نگار ایل غمی، چاپ اول، نشر جامعه‌شناسان.
[۱] مجموعهٔ مقالات دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی در دانشگاه محقق اردبیلی، شهریور ۱۳۹۴
