ویراستاری حرفه‌ای دشوار است و ویرایش یک متن ظرافت‌های خاص خود را دارد. ازآنجاکه این شغل-فعلاً البته- خارج از فرایند پیچیده تولید و نشر کتاب هویت ندارد، گاه با بی‌مهری‌های متعدد روبه‌رو می‌شود. در مقاله اول و دوم در این باره به اندازه کافی نوشته‌ام. در این فرصت، درباره بخش‌های دیگر مبانی ویرایش؛ نظیر داشتن تخصص در یکی از شاخه‌های این علم، درون‌گرا بودن و خسته نشدن از یک‌جانشینی‌های طولانی، لزوم انجام مراقبه و…؛ می‌نویسم.
مقاله بسیار مهمی پیش چشمان شماست. لطفاً آن را با دقت و تا به انتها بخوانید.
ح. در یکی از شاخه‌های ویرایش تخصص داشتن و آشنایی نسبی با شاخه‌های دیگر
ویرایش انواعی دارد؛ ویرایش صوری، ویرایش زبانی، ویرایش صوری و زبانی، ویرایش ترجمه، ویرایش استنادی و…؛ مهم است که ویراستار لااقل در یکی از شاخه‌های ویرایش، صاحب تخصص، نظر و فتوا باشد و بتواند در شرایط خاص، گلیم متن را از آب بیرون بکشد.
متأسفانه برخی از همکاران ویراستار به این نکته ظریف اهمیت نمی‌دهند و شبیه پرنده‌ای بی‌قرار، مرتب از این شاخه ویرایش به آن شاخه می‌پرند و به نتیجه مطلوب نیز نمی‌رسند.
لازم است که ویراستار در یکی از شاخه‌های ویرایش به عمق برسد و با شاخه‌های دیگر نیز کاملاً آشنا باشد تا زمان معاینه متن- به مدد دانش و تفکر انتقادی خود- بتواند بیماری اصلی را تشخیص دهد و فرایند درمان را آغاز کند.
ط.درون‌گرا بودن و خسته نشدن از یک‌جانشینی‌های طولانی
ویراستاری و سروکله زدن با کلمات، یکی از بهترین شغل‌هایی است که می‌توان به یک فرد درون‌گرا پیشنهاد کرد؛ بنابراین لازم است فرد، پیش از ورود به این حرفه، تیپ شخصیتی خود را بشناسد و بر اساس آن دست به انتخاب بزند. ویراستاری صبر زیاد، تمرکز عمیق، راحت بودن با تنهایی، فاصله گرفتن از جنجال‌های محیطی و مطالعه منظم و بسیار می‌خواهد؛ ویژگی‌هایی که فرد درون‌گرا در وجود خود دارد و تا دلتان بخواهد نیز به مطالعه علاقه‌مند‌است.
نکته دیگر خسته نشدن از یک‌جانشینی‌های طولانی است. ویراستار نباید حس کند جایی که او نشسته است، میخ وجود دارد! او باید بتواند مدت چهل‌وپنج دقیقه پشت میز بنشیند و بی‌وقفه کار انجام دهد. البته می‌توان این زمان را برای مادران ارجمندی که نوزاد یا فرزند کوچک دارند و در منزل کار می‌کنند، به دست خود آن‌ها سپرد.
نکته مهم: پزشکان هشدار داده‌اند، برای پیشگیری از بیماری‌های متعددی نظیر دیسک کمر، سنگ کلیه، دردهای شانه و کتف و…؛ باید چهل‌وپنج دقیقه کار و پس‌ازآن، ده الی پانزده دقیقه استراحت کرد، راه رفت، مایعات نوشید و حرکات کششی انجام داد.
بُعد خطرناک ماجرا این است که اگر یک‌جانشینی‌های طولانی در فرد به عادت تبدیل شود، علاوه بر بیماری‌های گفته‌شده، در درازمدت به بیماری قلبی و سایر بیماری‌های مرتبط با بی‌تحرکی نیز مبتلا می‌شود. حالا تصور کنید ویراستار یک‌جانشین قصه ما، سیگار هم بکشد و عاشق غذاهای سریع و آماده نیز باشد!
ی. مراقبه
بعید می‌دانم این روزها کسی نام مراقبه را نشنیده باشد یا با روش انجام آن آشنا نباشد. مسأله مهم، آگاه نبودن یا باور نکردن تأثیر عمیقی است که مراقبه بر عملکرد مغز دارد. جان کلام اینکه، ذهن خسته همراه با مغزی که مدام در حال پردازش مسائل گاه غیر مهم و بیهوده است، عرصه را بر ویراستار تنگ می‌کند و کیفیت کار او را به‌شدت پایین می‌آورد؛ بنابراین مراقبه صبحگاهی یا عصرگاهی را جدی بگیرید و نتیجه شگفت‌انگیز آن را در درازمدت بر بهبود وضعیت سلامتی و حرفه خود ببینید.
ک. قدرت فهم صحیح متن‌های گوناگون را داشتن
این ویژگی با مطالعه و تفکر بسیار به دست می‌آید. اگر سلسله مقالات بهتر نوشتن؛ رؤیای هر آن‌که دستی بر قلم دارد را خوانده باشید، در مقاله سوم درباره قدرت و ضرورت پراکنده‌خوانی برای شما نوشته‌ام. همین تنوع و گستره اطلاعات است که به ویراستار کمک می‌کند متن‌های متنوع و با موضوعات مختلف را بهتر بفهمد؛ بنابراین یکی از روش‌هایی که ویراستار می‌تواند قدرت پردازش و در ادامه قدرت فهم صحیح متن‌های گوناگون را در خود افزایش دهد، علاوه بر مجهز بودن به تفکر انتقادی، گسترش زمینه مطالعاتی خویش است.
ل. داشتن روحیه همکاری با تیم
شاید از خود بپرسید مگر یک فرد درون‌گرا می‌تواند با تیم همکاری کند؟! بله اتفاقاً این ویژگی برتر افراد درون‌گراست!
استیو جابز درون‌گرا بود. بیل گیتس و ایلان ماسک هم درون‌گرا هستند. آیا آن‌ها روحیه همکاری با تیم و قدرت سازمان‌دهی آن را ندارند؟! داشتن این ویژگی اگر نگویم تنها ویژگی تعیین‌کننده؛ اما قطعاً یکی از ویژگی‌های اصلی تشخیص یک ویراستار موفق از ناموفق است.
فردگرا بودن از نگاه من عالی است؛ اما قدرت رفت‌وبرگشت بین خلوت شخصی و فضای تیمی و ایجاد توازن بین این دو جهان است که بین ویراستار معمولی و شاخص، تمایز ایجاد می‌کند. یادمان باشد ویراستاری یک کار تیمی است و همه برای رسیدن به یک هدف می‌جنگند.
این مقاله ادامه دارد…
